Organy podatkowe weryfikując rynkowość transakcji pożyczek nie poprzestają na weryfikacji oprocentowania zastosowanego w umowach. Dzisiejszy wpis chcielibyśmy poświęcić właśnie tym nietypowym aspektom transakcji pożyczek i ryzykom im towarzyszącym. 

Zdolność kredytowa 

Pozyskując finansowanie na rynku od niepowiązanych pożyczkodawców pożyczkobiorca jest z reguły obowiązany poddać się badaniu mającemu na celu ocenę jego zdolności kredytowej. Zdolność kredytowa to maksymalna kwota kapitału jaką ubiegający się o finansowanie jest w stanie uzyskać. Analiza zdolności kredytowej przedsiębiorstwa obejmuje analizę jego sprawozdań finansowych, długoterminowych planów finansowych i inwestycyjnych oraz analizę struktury jego finansowania i posiadanego przez to przedsiębiorstwo majątku.   

Analiza ta ma na celu sprawdzenie: 

• –> czy struktura finansowania a więc relacja długu do kapitału własnego nie odbiega od standardów branżowych,  

• –> jak udzielone finansowanie zmieni tę strukturę oraz  

• –> jak wpłynie na przepływy pieniężne generowane przez przedsiębiorstwo. 
  

Udzielenie pożyczki podmiotowi powiązanemu prowadzące do wzrostu jego zadłużenia w relacji do kapitału własnego, które jest niespotykane w branży wiąże się z ryzykiem zarzutu ze strony organu podatkowego, że podmiot nie posiada zdolności kredytowej. Wynika to z tego, że podmioty prowadzące działalność w tej samej branży mają inne poziomy dźwigni finansowej, więc niezależny pożyczkodawca nie zdecydowałby się na udzielenie finansowania, które przekracza przyjęty w branży standard. 

Innym przykładem jest analiza harmonogramu spłaty pożyczki i porównanie go z prognozą przygotowaną dla przedsiębiorstwa. Jeśli w momencie udzielania finansowania, zakładane przepływy pieniężne generowane przez przedsiębiorstwo nie wystarczają na spłatę rat kapitałowych oraz odsetek lub nawet samych odsetek, to takie przedsiębiorstwo nie posiada zdolności kredytowej. 

Jakie ryzyka wiążą się z niewielką zdolnością kredytową? 

W sytuacji jeśli organ w trakcie kontroli cen transferowych uzna, że pożyczkobiorca nie posiadał zdolności kredytowej to będzie uprawniony do recharakteryzacji transakcji lub jej zupełnego pominięcia. Możliwość tą daje mu art. 11c ust. 4 ustawy o CIT, który wskazuje, że: 

„W przypadku gdy organ podatkowy uzna, że w porównywalnych okolicznościach podmioty niepowiązane kierujące się racjonalnością ekonomiczną nie zawarłyby danej transakcji kontrolowanej lub zawarłyby inną transakcję, lub dokonałyby innej czynności, zwanych dalej „transakcją właściwą”, (…) organ ten określa dochód (stratę) podatnika bez uwzględnienia transakcji kontrolowanej, a w przypadku gdy jest to uzasadnione, określa dochód (stratę) podatnika z transakcji właściwej względem transakcji kontrolowanej.” 

Recharakteryzacja transakcji mogła by się wiązać np. z uznaniem, że podmiot powiązany posiadał zdolność kredytową pozwalającą mu na zaciągnięcie finansowania ale w niższej kwocie niż kwota pożyczki udzielona przez podmiot powiązany. Tym samym, odsetki od części finansowania przekraczającego zdolność kredytową podatnika zostałyby „wyrzucone” z kosztów podatkowych.  

Pominięcie transakcji mogłoby wynikać z uznania, że podmiot powiązany nie posiadał w ogóle zdolności kredytowej. Wiązało by się to, z całkowitym pozbawieniem tego podmiotu prawa do zaliczenia płaconych odsetek do kosztów podatkowych. 

Zaktualizowanie się powyższych ryzyk może być o wiele bardziej bolesne dla podatników niż przegrany spór z organem podatkowym o wysokość rynkowego oprocentowania pożyczek. Wynika to przede wszystkim ze skali korekty do jakiej doprowadzić może organ podatkowy uznając, że przedsiębiorstwu brakowało zdolności kredytowej w porównaniu do korekty dotyczącej jedynie wysokości oprocentowania pożyczki. 

Umowa pożyczki vs. rzeczywistość 

Weryfikacja rynkowości transakcji pożyczki polega nie tylko na analizie samego dokumentu jakim jest umowa pożyczki ale też na sprawdzeniu jak wyglądał faktyczny przebieg transakcji. Zgodnie z art. 11c ust. 3 ustawy o CIT: 

Określając wysokość dochodu (straty) podatnika (…) organ podatkowy bierze pod uwagę faktyczny przebieg i okoliczności zawarcia i realizacji transakcji kontrolowanej oraz zachowanie stron tej transakcji. 

Powyższe może wpływać między innymi na weryfikację, czy pożyczka była obsługiwana, tj. czy raty kapitałowe i odsetkowe były płacone stosownie do harmonogramu. W sytuacji jeśli mimo wskazanych w umowie zasad spłaty, pożyczka nie była obsługiwana, to organ podatkowy może uznać takie zachowanie za nierynkowe. W takim wypadku może zdecydować o określeniu dochodu pożyczkodawcy na poziomie jaki miałby miejsce w sytuacji gdyby odsetki były płacone w terminie wskazanym w umowie. To z kolei oznaczałoby powstanie zaległości podatkowej u pożyczkodawcy. 

Analogiczne ryzyko może się pojawić w sytuacji jeśli oprocentowanie pożyczki nie zostało ustalone na poziomie odpowiadającym częstotliwości ich wypłaty. Różne okresy wypłaty odsetek (kapitalizacji) implikują różne poziomy oprocentowania. Im częściej dochodzi do wypłaty odsetek, tym efektywnie stopa procentowa powinna być niższa. Z kolei odsetki płatne na koniec wieloletniego okresu pożyczki powinny implikować relatywnie wyższą nominalną stopę procentową.  

Cena czasu i ryzyka 

Pożyczki między podmiotami powiązanymi stanowią znaczącą część transakcji finansowych i są stale pod lupą organów podatkowych. Kluczowe jest zrozumienie, że zarówno weryfikacja zdolności kredytowej, jak i realny przebieg tych transakcji, mogą wpływać na rozliczenia podatkowe przedsiębiorstwa. Organ podatkowy ma prawo do recharakteryzacji transakcji, jeśli uzna, że pożyczkobiorca nie posiadał wystarczającej zdolności kredytowej, co może prowadzić do poważnych konsekwencji finansowych dla przedsiębiorstwa. 

Dla firm realizujących transakcje z podmiotami powiązanymi kluczowe staje się precyzyjne dokumentowanie każdej transakcji i zapewnienie, że wszystkie warunki, w tym oprocentowanie i harmonogram spłat, odpowiadają warunkom rynkowym. Ważne jest, aby firmy konsultowały się z ekspertami w dziedzinie cen transferowych, aby uniknąć potencjalnych ryzyk i zabezpieczyć się przed nieprzewidzianymi zobowiązaniami podatkowymi. 

Należy również pamiętać, że odpowiednie zarządzanie ryzykiem w transakcjach między podmiotami powiązanymi może przynieść znaczące korzyści, zarówno w zakresie optymalizacji kosztów, jak i zwiększenia przejrzystości finansowej przedsiębiorstwa. Wdrażanie solidnych praktyk w zakresie cen transferowych jest nie tylko obowiązkiem podatkowym, ale również strategicznym krokiem ku zwiększeniu stabilności i wiarygodności firmy. 

Jeśli potrzebujesz wsparcia w zakresie cen transferowych napisz do nas (kancelaria@kancelariailt.pl), nasz ekspert skontaktuje się z Tobą. 

Autorem artykułu jest Michał Kordiak – specjalista w zakresie cen transferowych w ILT

Michał Kordiak jest doświadczonym prawnikiem specjalizującym się w cenach transferowych oraz podatkach międzynarodowych. Absolwent prawa na Uniwersytecie Wrocławskim, Michał kontynuował swoją edukację na Akademii Leona Koźmińskiego, gdzie zdobył specjalistyczne umiejętności w zakresie wyceny przedsiębiorstw i modelowania finansowego. Jego wyjątkowe połączenie wiedzy prawnej i finansowej czyni go cennym doradcą dla klientów naszej firmy. 

Od początku swojej kariery zawodowej związany jest z branżą doradczą, co pozwoliło mu zdobyć szerokie doświadczenie i głębokie zrozumienie dynamicznych aspektów prawnych, podatkowych i finansowych. Michał specjalizuje się w tworzeniu optymalnych, a jednocześnie bezpiecznych podatkowo struktur finansowych między podmiotami powiązanymi. 

Jego ekspertyza obejmuje opracowywanie kompleksowych polityk cen transferowych, tworzenie szczegółowej dokumentacji oraz prowadzenie dogłębnych analiz, które są kluczowe dla zgodności z międzynarodowymi regulacjami podatkowymi. Michał ma na swoim koncie współpracę z międzynarodowymi grupami kapitałowymi, gdzie jego zdolności negocjacyjne i analityczne umożliwiły klientom efektywne zarządzanie ryzykiem podatkowym oraz optymalizację operacyjną. 

Jego profesjonalizm i zaangażowanie w dążeniu do doskonałości są cenione zarówno przez klientów, jak i przez współpracowników. Michał Kordiak jest dla naszej firmy nie tylko wybitnym specjalistą, ale przede wszystkim zaufanym doradcą, który potrafi znaleźć najbardziej efektywne rozwiązania dla najbardziej skomplikowanych wyzwań.