Pandemia, wojna, inflacja, zatruta Odra, kryzys zbożowy – gospodarcza rosyjska ruletka

Zarówno przedsiębiorcy, jak i rolnicy do 2019 roku prowadzili swoje biznesy w sprzyjających warunkach gospodarczych, a problem niewypłacalności wydawał się pewną egzotyką. Zasadniczo z końcem 2019 roku rozpoczął się dla przedsiębiorców gospodarczy rollercoaster, na który żaden biznes nie mógł być przygotowany. Od tego czasu przedsiębiorcy z różnych sektorów gospodarki zderzają się z kolejnymi przeszkodami, a utrzymanie się na rynku wymaga dużej elastyczności i szybkiego dostosowania się do zmieniających warunków rynkowych. Częstotliwość występowania tych zdarzeń niestety nie pomaga. Wiele biznesów nie daje rady podnieść się po ostatnich perturbacjach, a tym bardziej przygotować na następne.

Aby zobrazować skalę i różnorodność problemów, z jaką mierzą się przedsiębiorcy, wystarczy z grubsza przywołać ostatnie wydarzenia, które zatrzęsły fasadą wielu firm. Pandemia Covid-19 uderzyła w polskie firmy na niespotykaną dotąd skalę. W wielu przypadkach przedsiębiorcy musieli całkowicie wstrzymać działalność operacyjną. Przykładem może być branża turystyczna, a w szczególności turystyka zagraniczna, która wydaje się, że jako jedna z pierwszych branż zderzyła się z ograniczeniami. Zaraz potem ograniczenia zostały nałożone na większość biznesów – gastronomię, transport, drobne usługi.

Mogłoby się wydawać, że 2020 rok był rokiem kulminacyjnym, jednak w kolejnych latach wystąpiły zdarzenia, które w mniejszym lub większym stopniu również odcisnęły piętno na kondycji finansowej różnych firm. Każdy zdaje sobie sprawę jak wzrost inflacji i podnoszenie stóp procentowych wpływa na gospodarkę. Każdy z nas na co dzień słyszy o zamykanych lokalach czy firmach, które po wielu latach funkcjonowania na rynku i dokładania przysłowiowej cegiełki do polskiej gospodarki są zmuszone ogłosić, że kończą działalność. Jest to problem namacalny i powszechny.

Gospodarcze perturbacje mają też charakter bardziej lokalny. Za przykład możemy wskazać ostatni kryzys ekologiczny, jakim było zatrucie Odry. Paraliż dotknął zasadniczo wszystkie firmy, których działalność była związana z Odrą. Podaje się, że indywidualne straty przedsiębiorców liczone były w dziesiątkach tysięcy złotych. Rolnicy z kolei mierzą się obecnie z kryzysem zbożowym. Niestety niezależnie od indywidualnych starań przedsiębiorców, nałożenie się pojedynczych mniejszych i większych kryzysów powoduje, że samodzielne poradzenie sobie z problemami finansowymi nie jest możliwe.

Rząd – strażacy w akcji?

Należy przyznać, że w ostatnich latach władza nie ma łatwo. Wydaje się, że rząd zmienił się w jedno wielkie centrum zarządzania kryzysowego i gasi pożar za pożarem. Pominiemy omówienie i ocenę poszczególnych rozwiązania, które miały minimalizować negatywne skutki poszczególnych kryzysów i notabene, które uparcie przybierały nazwę kolejnych tarcz – Tarcza Antykryzysowa, Tarcza Finansowa, Tarcza Antyinflacyjna, Tarcza Solidarnościowa.

Na pochwałę zasługują z pewnością reformy prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego, które mają na celu ułatwienie korzystania z tych postępowań przedsiębiorcom. Wprowadzone zmiany pomimo jeszcze wielu ułomności, już wpływają na poprawienie efektywności systemu, ułatwienie procesu restrukturyzacji i upadłości dla przedsiębiorstw, zapewnienie lepszej ochrony dla wierzycieli oraz ułatwienie osobom fizycznym wyjścia z długów.

Postępowanie o zatwierdzenie układu jako miecz antykryzysowy

Jedną z bardzo dobrze ocenianych przez praktyków zmian było wprowadzenie przez rząd Tarczą 4.0 uproszczonego rodzaju postępowania restrukturyzacyjnego. Czas pokazał, że instrument ten jest wysoce użyteczny i został wprowadzony na stałe pod nazwą postępowania o zatwierdzenie układu. W ramach postępowania o zatwierdzenie układu przedsiębiorca może korzystać z różnych narzędzi restrukturyzacyjnych, takich jak umorzenie lub przesunięcie terminów spłat zobowiązań lub zmniejszenie zadłużenia. Główną zaletą postępowania o zatwierdzenie układu jest szybkość i skuteczność działania.

Dzięki temu, że procedura ta jest znacznie mniej formalna niż tradycyjne postępowania restrukturyzacyjne, przedsiębiorcy mogą szybko podjąć działania, które pomogą im uporać się z trudnościami finansowymi i uniknąć bankructwa. Nie bez znaczenia jest fakt, że przedsiębiorca może również w okresie procesu restrukturyzacji korzystać z niemal zupełnej ochrony przeciwwindykacyjnej i ochrony przed wypowiedzeniem umów kluczowych dla funkcjonowania przedsiębiorstwa, co ma dać szansę na wyjście z kłopotów finansowych. 

Jest to jeden z niewielu instrumentów, który pomimo groźnego brzemienia, skierowany jest zarówno do dużych, jak i mikroprzedsiębiorców, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji i potrzebują szybko ustabilizować sytuację w firmie. Obecnie średnio kilkuset przedsiębiorców miesięcznie korzysta z tego postępowania, aby uratować swoją firmę przed bankructwem. 

Doradca restrukturyzacyjny – lekarz dla biznesu

Przez wiele lat w Polsce prawo upadłościowe miało charakter głównie likwidacyjny. Postępowanie restrukturyzacyjne ze względu na koszty i zawiłości prawne było rzadko przeprowadzane. Dodatkowo nie było ono dostępne dla mniejszych przedsiębiorców. Z tej formy pomocy bardzo rzadko korzystały osoby fizyczne prowadzące działalność, które notabene stanowią największą grupę podmiotów gospodarki narodowej – na koniec 2022 roku w REGON figurowało ok. 5 000 000 zarejestrowanych podmiotów, z czego 3 556 851 stanowiły osoby prowadzące jednoosobowe działalności gospodarcze. Z początkiem 2016 roku w życie weszły przepisy, które wprowadziły rewolucyjne zmiany w zakresie prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego. Ustawodawca w większym stopniu postawił nacisk na ratowanie przedsiębiorstw, niż ich likwidowanie.

Pokłosiem wprowadzonych zmian było stworzenie nowego zawodu regulowanego – doradcy restrukturyzacyjnego. Do 2016 roku syndyk pełnił tylko powierzoną mu rolę w postępowaniu, nie stanowił natomiast osobnego zawód. Od 2016 roku doradca restrukturyzacyjny poza pełnieniem funkcji syndyka, nadzorcy i zarządcy w postępowaniach, może wykonywać czynności doradztwa prawnego w zakresie restrukturyzacji i upadłości. Od czasu reformy doradca restrukturyzacyjny stał się podmiotem właściwym do ratowania firm, które zmagającym się z problemami finansowymi. Został również uprawniony do pełnienia funkcji pełnomocnika procesowego w postępowaniach insolwencyjnych. W ostatnich czasach widoczny jest kierunek rozszerzania kompetencji doradcy restrukturyzacyjnego, aby mógł jeszcze skuteczniej pomagać firmom w kryzysie.

Przykładem właśnie takich działań jest wprowadzenie przez ustawodawcę uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego, które obecnie nosi nazwę postępowania o zatwierdzenie układu (w skrócie często funkcjonującym jako PZU). Zainicjowanie PZU wymaga podpisania umowy z doradcą restrukturyzacyjnym, który pełniąc funkcję nadzorcy układu jest gospodarzem postępowania. Samo PZU jest mocno odformalizowanym postępowaniem. Ustawodawca wprowadził również rozwiązania, które mają zwiększyć dostępność PZU dla mikroprzedsiębiorców, poprzez wprowadzenie maksymalnego wynagrodzenia przysługującego doradcy za tego typu postępowania. Doradca restrukturyzacyjny otrzymał także szereg narzędzi, które mają pomóc firmie wyjść na prostą. Jednym z kluczowych narzędzi jest możliwość objęcia firmy 4-miesięczną ochroną przed egzekucją oraz przed wypowiedzeniem kluczowych umów. Ochrona ta ma dać czas przedsiębiorcy i doradcy restrukturyzacyjnemu na wypracowanie porozumienia z wierzycielami i ustalenie spłaty zobowiązań, z uwzględnieniem możliwości finansowych przedsiębiorcy. Kierunek zmian należy uznać za oczywiście słuszny, zwłaszcza w czasach kryzysu, w których samodzielne sprostanie wyzwaniom, z jakimi mierzą się przedsiębiorcy, wydaje się bardzo ciężkie.

Miejmy nadzieję, że wprowadzone przez rząd zmiany dostarczą w końcu przedsiębiorcom skutecznych narzędzi do walki z nieprzewidzianymi kryzysami.

Śledź dalsze wpisy na ten temat i dowiedz się, jakie kroki możesz podjąć, aby uniknąć upadłości, a jakie musisz podjąć w przypadku wystąpienia stanu niewypłacalności.